Kinh tế phát triển, đời sống được cải thiện khiến nhiều người quan tâm đến ăn uống để tăng vẻ đẹp và kéo dài tuổi thọ, trong số này chế độ ăn chay. Ăn chay khoa học có lợi nhưng để thực hành hiệu quả mọi người cần trang bị những kiến thức cơ bản cần thiết.
Ăn chay là gì ?
Ăn chay tức là ăn kiêng các sản phẩm từ động vật và thường theo đuổi chế độ ăn thực vật. Số đông người ăn chay xuất phát từ mục đích đạo đức, nhất là người theo đạo Phật. Những trường hợp này ăn chay bằng sự thanh thoát, từ bi và nhẹ nhàng.
Ăn chay còn mang ý nghĩa riêng sự cứu rỗi linh hồn, để con người có được sự thư thái và không sát sanh, nhờ đó mà giảm được nghiệp chướng. Đây là ý nghĩa chính của việc ăn chay trong đạo Phật.
Ăn chay là việc thực hành kiêng ăn thịt , đôi khi kiêng các sản phẩm phụ của quá trình giết mổ. Người ăn chay thường theo đuổi chế độ ăn kiêng gồm ngũ cốc, các loại đậu, hạt, rau, trái cây, nấm, tảo, men và/hoặc một số thực phẩm không có nguồn gốc động vật khác có hoặc không chứa sữa, mật ong và/hoặc trứng. Nhiều người không ăn thịt vì lý do đạo đức mà sử dụng các phụ phẩm của động vật thu được khi động vật vẫn còn sống như sữa, trứng…
Chế độ ăn chay khoa học được chứng minh là có lợi cho sức khỏe. Trên thực tế, các nghiên cứu cho thấy người ăn chay thường có chất lượng chế độ ăn tốt hơn những người ăn thịt. Họ cũng nạp vào cơ thể rất nhiều chất dinh dưỡng quan trọng như chất xơ, vitamin C, vitamin E và magie. Nên nó thúc đẩy quá trình giảm cân, giảm nguy cơ ung thư, ổn định lượng đường huyết, tăng cường sức khỏe tim mạch….
Lợi ích của việc ăn chay
Như vậy có nghĩa là, ăn chay có tốt không phụ thuộc vào chính việc thiết kế chế độ ăn có đủ dưỡng chất hay không. Nếu làm được điều này thì cơ thể sẽ thu được rất nhiều lợi ích:
Nguy cơ béo phì giảm
Thực phẩm ăn chay thường ít chất béo và hàm lượng calo thấp, chưa kể đến nguồn chất xơ và vitamin trong các loại rau củ, ngũ cốc, trái cây, các loại hạt,… rất dồi dào nên sẽ thúc đẩy quá trình trao đổi chất đồng thời đốt cháy lượng calo dư thừa, nhờ đó mà nguy cơ béo phì được giảm xuống. Người biết ăn chay đúng cách và tập luyện điều độ sẽ giảm cân an toàn.
Giảm cholesterol
Các thực phẩm từ động vật hầu hết đều chứa nguồn chất béo bão hòa cao nên dễ gây tích tụ cholesterol bám vào thành động mạch. Tuy nhiên, nếu ăn chay thì thực phẩm từ thực vật sẽ giàu chất xơ, giúp trung hòa và đào thải cholesterol dư thừa ra ngoài cơ thể đồng thời ổn định đường huyết hiệu quả.
Tốt cho tiêu hóa
Ăn chay có tốt không xét trên phương diện này mang lại những công dụng rất hữu ích. Thực phẩm của người ăn chay được chế biến từ cây họ đậu, rau củ, trái cây, ngũ cốc,… nên giàu chất xơ giúp thúc đẩy hoạt động của nhu động ruột. Chính vì thế mà người duy trì chế độ ăn chay thường xuyên rất ít khi có nguy cơ bị bệnh đường tiêu hóa.
Kiểm soát chỉ số huyết áp
Nghiên cứu được đăng ở Tạp chí JAMA Internal Medicine – Nhật Bản chỉ ra rằng người ăn chay có chỉ số huyết áp ổn định hơn so với người không ăn chay. Các loại chất xơ, hợp chất tinh bột, khoáng chất, vitamin có trong thực phẩm ăn chay rất tốt cho sự cân bằng lượng muối bên trong cơ thể và duy trì sự ổn định của chỉ số huyết áp.
Giảm nguy cơ mắc tiểu đường type 2
Người bị tiểu đường nên tìm hiểu ăn chay có tốt không vì nếu biết ăn chay đúng cách thì đường huyết sẽ được kiểm soát và các biến chứng do tiểu đường gây ra cũng được giảm thiểu.
Đặc biệt, nếu bị tiểu đường type 2 thì việc thay calo thực vật cho calo động vật có thể giảm 18% nguy cơ bị bệnh lý này vì nó giảm thiểu nguy cơ đối với hội chứng chuyển hóa – tác nhân chính dẫn đến tiểu đường type 2.
Tăng cường sức khỏe cho hệ tim
Do thực phẩm được dùng để ăn chay có tác dụng ổn định cholesterol, ổn định đường huyết và giảm huyết áp nên sẽ giảm thiểu được nguy cơ mắc bệnh tim và cải thiện sức khỏe hệ tim.
Đặc biệt, ăn chay còn là cách để cơ thể có được nguồn omega-3 từ thực vật rất tốt cho tim mạch. Những thực phẩm giàu omega-3 có thể kể đến như các loại hạt, các loại đậu, ngũ cốc nguyên hạt,…
Giảm thiểu nguy cơ bị ung thư
Chế độ ăn chay với các loại ngũ cốc, rau củ quả là nguồn cung cấp vitamin và khoáng chất tốt để cơ thể chống lại nguy cơ ung thư. Trên phương diện này ăn chay có tốt không rất đáng ghi nhận.
Nghiên cứu được thực hiện trên 63.000 người dân Mỹ trong 20 năm đã chỉ ra rằng người có chế độ ăn chay có thể giảm đến 11% nguy cơ với một số bệnh ung thư họng, phổi, gan,…
Mặt trái của ăn chay
Ăn chay làm tăng nguy cơ thiếu hụt một số dinh dưỡng nhất định. Thịt, gia cầm và cá cung cấp một lượng protein và axit béo omega-3 tốt. Khi cắt thịt hoặc các sản phẩm từ động vật khỏi chế độ ăn uống thì cơ thể sẽ nhận được các chất dinh dưỡng cần thiết từ các nguồn thực phẩm thay thế khác. Nếu không cơ thể sẽ bị thiếu hụt dinh dưỡng.
Các nghiên cứu cho thấy những người ăn chay có nguy cơ thiếu hụt protein, canxi, sắt, iốt và vitamin B12 cao hơn. Sự thiếu hụt dinh dưỡng trong các vi chất dinh dưỡng quan trọng này có thể dẫn đến các triệu chứng như mệt mỏi, cảm thấy yếu, thiếu máu, mất xương và các vấn đề về tuyến giáp. Những người ăn chay phải lựa chọn cẩn thận về những gì họ ăn để đảm bảo rằng chúng đáp ứng các yêu cầu dinh dưỡng, nếu thiếu cần bổ sung.
Ăn chay thế nào mới tốt?
Nếu biết ăn chay đúng cách và đầy đủ dinh dưỡng thì rất tốt cho sức khỏe. Ngược lại, ăn chay không đúng cách rất dễ bị thiếu hụt dinh dưỡng từ đó gây ra nhiều tác hại khôn lường.
Muốn ăn chay khỏe mạnh cần xây dựng được chế độ ăn đủ dinh dưỡng, khoa học, nói không với thực phẩm chế biến sẵn, đồ ăn nhanh,…. và có chế độ rèn luyện thể chất hợp với thể trạng.
Để đạt được những lợi ích từ việc ăn chay như đã nói đến ở trên, cần lưu ý:
– Không thay thế thịt bằng thực phẩm chay đã qua chế biến hay giàu chất béo.
– Luôn đảm bảo chế độ ăn chay cung cấp đủ dưỡng chất cho cơ thể.
– Ước tính hàm lượng protein cơ thể tiêu thụ hàng ngày để đảm bảo đủ dưỡng chất. Trung bình, mỗi bữa ăn cần đảm bảo cơ thể được cung cấp 20 – 30g protein.
– Đa dạng hóa thực đơn để kích thích sự ngon miệng và đầy đủ dưỡng chất.
– Chọn chế độ ăn chay hợp với thể trạng sức khỏe của mình.
