Đối với những người có mong muốn mạnh mẽ nhằm giảm nhanh hoặc duy trì cân nặng hiện tại, sử dụng thuốc giảm cân có vẻ như là một giải pháp hữu ích. Tuy nhiên, việc lạm dụng thuốc giảm cân quá mức có thể gây ra rất nhiều tác dụng phụ gây nguy hiểm cho cơ thể.
Hiện nay bị ám ảnh bởi cân nặng và nỗi sợ hãi mà béo phì gây ra đã khiến nhiều chị em cố gắng giảm cân bằng mọi cách, rất nhiều người đã lựa chọn phương pháp giảm cân nhanh chóng bằng thuốc. Vì muốn giảm cân cấp tốc chị em đã không ngần ngại sử dụng các loại thuốc giảm cân bất chấp sự khuyến cáo của các chuyên gia về tác hại khủng khiếp có thể gây ra cho sức khỏe.
Việc lạm dụng thuốc giảm cân quá mức có thể gây ra rất nhiều tác dụng phụ gây nguy hiểm cho cơ thể. Thuốc giảm cân là biện pháp giúp giảm cân ngay lập tức tuy nhiên trước khi áp dụng biện pháp giảm cân này thì chị em cần phải biết những tác hại đối với sức khỏe bởi thuốc giảm cân gây ra.
Tổng quan về các thuốc giảm cân
Các loại thuốc giảm cân theo toa chỉ được sử dụng trong trường hợp chỉ số BMI trên 30 hoặc trên 27 kèm theo các yếu tố nguy cơ như bệnh mạch vành, tăng huyết áp, đái tháo đường, tăng mỡ máu hay chứng ngưng thở lúc ngủ. Khi đó, việc giảm cân bằng thuốc kê toa nhằm hạn chế các vấn đề ảnh hưởng đến sức khỏe.
Theo các chuyên gia, thuốc giảm cân là sản phẩm giúp bệnh nhân thừa cân, béo phì kiểm soát được cân nặng và bắt buộc phải kết hợp với chế độ dinh dưỡng và hoạt động thể chất hợp lý.
Một số thuốc giảm cân được FDA chấp thuận bao gồm:
Nhóm ức chế sự thèm ăn: Đa số thuốc được FDA cho phép sử dụng đều có tác dụng ức chế cảm giác thèm ăn thông qua cơ chế tác động đến 1 hoặc nhiều chất dẫn truyền thần kinh của não bộ. Mục đích khi sử dụng nhóm thuốc này là giúp bệnh nhân béo phì cảm thấy ít đói hoặc no lâu hơn. Một số thuốc tiêu biểu của nhóm này có thể kể đến như:
- Belviq (Lorcaserin): Giảm thèm ăn và tăng cảm giác no thông qua một receptor của Serotonin não bộ;
- Thuốc phối hợp Bupropion/Naltrexone: Sự kết hợp 1 hoạt chất chống trầm cảm (Bupropion) và một thuốc hỗ trợ cai rượu và ma túy (Naltrexone) hỗ trợ kiềm chế cảm giác đói và thèm ăn của bệnh nhân;
- Saxenda (Liraglutide): Tác dụng chính là kiểm soát đường huyết và nồng độ Insulin máu, tuy nhiên vẫn có thể hỗ trợ giảm cân;
- Qsymia (Phentermin/Topiramate ER): Phentermin ức chế sự thèm ăn như Amphetamin;
Thuốc ức chế lipase: Orlistat (Xenical) được FDA chấp thuận vào năm 1999 để điều trị lâu dài bệnh nhân béo phì. Hoạt chất này ức chế quá trình hấp thụ chất béo lên đến 30%. Cơ chế hoạt động của thuốc là ức chế enzym Lipase (do tuyến tụy tiết ra nhằm phân hủy chất béo), do đó chất béo không được tiêu hóa sẽ đào thải ra ngoài theo phân.
Mặc dù các thuốc giảm cân kể trên đã được FDA chấp thuận nhưng việc sử dụng vẫn có thể gây ra một số tác dụng phụ như sau:
- Thuốc giảm cân nhóm Amin tương tự giao cảm kích thích chức năng tim mạch, qua đó dẫn đến tăng huyết áp và tăng nhịp tim;
- Chất ức chế Lipase được ghi nhận liên quan đến nguy cơ tổn thương gan (mặc dù hiếm gặp), do đó bệnh nhân béo phì khi sử dụng cần cảnh giác với các triệu chứng như ngứa, vàng da, chán ăn, phân và nước tiểu có màu bất thường;
- Qsymia có hoạt chất Topiramate có thể gây dị tật bẩm sinh nghiêm trọng nếu dùng trong giai đoạn mang thai;
- Saxenda: Được cho là có liên quan đến ung thư khối u tế bào C tuyến giáp ở động vật. Do đó không sử dụng nếu tiền sử cá nhân hoặc gia đình từng bị ung thư biểu mô tuyến giáp;
- Belviq: Nguy cơ tương tác với một số thuốc chống trầm cảm và thuốc điều trị đau nửa đầu có tác động đến Serotonin não bộ.
Nguyên tắc hoạt động của thuốc giảm cân
Theo phân tích của các nhà khoa học, các loại thuốc giảm cân chủ yếu hoạt động bằng cách tác động trực tiếp vào hệ tiêu hóa và những bộ phận có khả năng tích trữ mỡ lớn nhằm giảm sự hấp thu các chất dinh dưỡng, gây nên cảm giác chán ăn cho người sử dụng. Qua đó, thuốc giảm cân có tác dụng làm giảm lượng dinh dưỡng cơ thể nạp vào và giúp giảm béo nhanh chóng.
Tác hại của thuốc giảm cân
Các sản phẩm thuốc giảm cân không kê đơn hoàn toàn không hiệu quả và cực kỳ không an toàn khi sử dụng. Tuy nhiên, các sản phẩm như vậy lại tràn lan trên thị trường hiện nay và được quảng cáo với những công dụng thần kỳ như giảm 5-7kg trong thời gian ngắn. Các sản phẩm giảm cân rất khó kiểm chứng tác dụng và thậm chí còn chứa một số chất đã bị cấm sử dụng.
Theo các bác sĩ, các thuốc giảm cân không nguồn gốc có thể dẫn đến một số vấn đề sức khỏe nguy hiểm như sau:
Ảnh hưởng tới tim mạch
Nhiều loại thuốc giảm cân được quảng cáo là làm tăng hoạt động trao đổi chất, giảm cảm giác thèm ăn và cung cấp cho cơ thể nhiều năng lượng hơn. Thực tế, nếu có thể đảm bảo các tiêu chí này thì đó lại là những loại thuốc giảm cân chứa chất kích thích, tức có thành phần là amphetamine hoặc kết hợp giữa caffeine, guarana hay các phần có gốc amphetamine khác. Amphetamine từ lâu đã bị cấm dùng trong thuốc vì được xem là một dạng ma túy. Những chất kích thích này làm tăng huyết áp và nhịp tim rất nhanh. Nếu có mắc bệnh tim thì thuốc có thể làm cho tình trạng bệnh nặng hơn, đối mặt nhiều nguy hiểm.
Lạm dụng thuốc giảm cân có chứa chất kích thích có khả năng dẫn đến:
- Đánh trống ngực
- Huyết áp cao
- Thở nhanh
- Đau tim
- Đột quỵ
- Động kinh
Trước khi bị Cục quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ (FDA) cấm lưu hành vào năm 2004, nhiều loại thuốc giảm cân còn chứa ephedra, một chất kích thích có nguồn gốc thảo dược và rất nguy hiểm nếu dùng ở liều cao do ghi nhận dẫn đến đau tim, đột quỵ và thậm chí tử vong.
Ảnh hưởng đến đường tiêu hóa
Song song với mục đích chính là giảm cân, uống thuốc giảm cân cũng có thể gây ra các vấn đề khó chịu (và đôi khi là nghiêm trọng) ở đường tiêu hóa. Nhiều loại thuốc giảm cân hoạt động bằng cơ chế ngăn chặn hoặc giảm sự hấp thụ chất béo trong cơ thể, làm thay đổi quá trình tiêu hóa, từ đó gây ra một loạt các tác dụng phụ từ nhẹ đến nặng như:
- Cảm giác đầy hơi chướng bụng
- Buồn nôn, nôn
- Co thắt dạ dày
- Tiêu chảy
- Mất kiểm soát cơ thắt hậu môn, dẫn đến đại tiện không tự chủ
- Táo bón
Để hạn chế tối đa các tác dụng phụ của thuốc giảm cân, bạn hãy kiểm soát liều lượng thuốc, không lạm dụng và tránh ăn các thực phẩm nhiều dầu mỡ hoặc quá béo. Thực tế thì một thực đơn ít béo cũng hợp lý trong giai đoạn giảm cân.
Tăng cảm giác căng thẳng và các vấn đề về sức khỏe tinh thần khác
Những loại thuốc này chứa chất kích thích có thể tác động cả về mặt tinh thần, trạng thái cảm xúc nếu sử dụng trong một thời gian dài hoặc quá liều như gây kích động, khó chịu, thay đổi tâm trạng và hồi hộp. Riêng các loại thuốc có nguồn gốc từ amphetamine có thể khiến người dùng lo lắng quá mức và hoang tưởng cực độ.
Nếu bạn có tiền sử rối loạn lo âu hoặc trầm cảm, sử dụng thuốc giảm cân thường xuyên có thể làm trầm trọng thêm triệu chứng bệnh, dẫn đến các cơn hoảng loạn (tệ hơn là có suy nghĩ tự tử). Mặc dù thuốc giảm cân chứa chất kích thích có thể giúp bạn sở hữu thân hình lý tưởng nhưng điều này không đáng phải trả bằng cả sức khỏe tinh thần và cảm xúc của bạn. Vì vậy, hãy luôn sử dụng thuốc có ý thức hoặc áp dụng các biện pháp giảm cân khác phù hợp hơn.
Gây mất ngủ
Các chất kích thích trong một số loại thuốc giảm cân sẽ tạo ra nhiều năng lượng hơn và tăng tốc độ quá trình trao đổi chất trong cơ thể. Tùy thuộc vào liều lượng bạn dùng và mức độ nhạy cảm với chất kích thích, đôi khi mức năng lượng tăng cao này chỉ tương tự như uống quá nhiều cà phê hoặc nước tăng lực vì chúng chứa nhiều thành phần giống nhau. Các vấn đề liên quan đến giấc ngủ là “kết quả không mong muốn” khá phổ biến từ thuốc giảm cân.
Năng lượng tăng và nhịp tim nhanh khiến bạn khó ngủ, mất ngủ. Các cảm giác lo lắng, hoang tưởng, tác động về tinh thần cũng khiến bạn thức khuya, không đủ thư giãn để nghỉ ngơi. Chứng mất ngủ cũng kéo theo:
- Tình trạng uể oải nghiêm trọng vào ban ngày (có thể rất nguy hiểm khi lái xe hoặc thực hiện các hoạt động khác đòi hỏi sự tập trung)
- Cảm giác chán nản, cáu kỉnh
- Tăng cảm giác ngon miệng làm bạn muốn ăn nhiều hơn
- Thôi thúc ý nghĩ cần thêm thuốc để tỉnh táo, khiến bạn rơi vào một “vòng lẩn quẩn” các tác hại của thuốc giảm cân. Một số người tìm đến các loại thuốc chống buồn ngủ. Sử dụng nhiều loại thuốc khác nhau để đối phó với tác dụng phụ của thuốc giảm cân đang dùng rất dễ dẫn đến việc lạm dụng thuốc hơn.
Gây nghiện
Một tác hại của thuốc giảm cân mà ít người đề phòng chính là khả năng gây nghiện, chủ yếu liên quan đến thành phần amphetamine. Ngày càng có nhiều người dùng thuốc cải thiện các triệu chứng của sự thiếu chú ý, mất ngủ như Adderall vì tác dụng thứ cấp của thuốc giảm cân. Những toa thuốc này thường được kê ở liều cao hơn so với người điều trị tăng động giảm chú ý (ADHD). Tuy nhiên, ngay cả việc sử dụng Adderall với liều lượng theo quy định cũng có nguy cơ gây phụ thuộc về tâm lý và thể chất. Theo FDA tuyên bố, người sử dụng sẽ có khả năng lạm dụng thuốc cao.
Nhiều loại thuốc giảm cân có chứa hoặc có nguồn gốc từ amphetamine luôn đi kèm với các hướng dẫn sử dụng nghiêm ngặt ở liều nhỏ và ngắn hạn. Việc lạm dụng thuốc lâu dài và thường xuyên còn khiến khả năng dung nạp kém đi, dẫn đến việc cơ thể bắt đầu cần thuốc ở liều cao hơn để đạt được hiệu quả như trước. Tình trạng “lờn thuốc” này sẽ kéo theo những rủi ro về các tác hại của thuốc giảm cân được liệt kê bên trên.
Người nghiện thuốc giảm cân chứa chất kích thích có nhiều khả năng tìm đến các chất kích thích mạnh hơn và thường là bất hợp pháp như cocaine hoặc methamphetamine. Chính hành vi này dẫn đến nhiều hậu quả nguy hiểm hơn. Tất cả đều xuất phát từ mục đích đơn thuần ban đầu là giảm cân.
