Gan là một cơ quan quan trọng trong cơ thể, là cơ quan chính để thanh lọc độc tố, có vai trò quan trọng trong việc chuyển hóa thức ăn và dự trữ nhiên liệu dưới nhiều dạng khác nhau. Gan bị tổn thương sẽ dẫn tới chức năng gan bị suy giảm mạnh, trong đó nguy hiểm và phổ biến nhất là ung thư gan. Việc phòng tránh ung thư gan không phải quá khó, miễn sao chúng ta thực hiện đầy đủ các biện pháp phòng chống, có lối sống lành mạnh.
Điều chỉnh chế độ ăn hợp lý trong sinh hoạt hàng ngày
Các thực phẩm không đảm bảo không phải yếu tố chính gây ung thư gan nhưng chúng cũng góp phần vào việc tăng nguy cơ mắc căn bệnh này. Do đó, nếu ăn uống cẩn thận hơn chúng ta có thể có thêm cơ hội để phòng chống ung thư gan.
Thức ăn bị mốc: Chất aflatoxin trong thức ăn bị mốc có thể gây ung thư gan, thời gian phát bệnh rất nhanh, chỉ trong vòng 24 tuần. Vì vậy cần bảo quản thức ăn cẩn thận, khi thấy bị mốc cần bỏ ngay, đặc biệt là đậu nành, lạc, khoai lang, mía, dầu đậu phộng.
Thực phẩm chứa lượng muối cao: Ăn thực phẩm chứa hàm lượng muối cao góp phần làm trầm trọng thêm các triệu chứng của ung thư gan. Chính vì vậy, khi chế biến thức ăn, bạn nên chế biến món ăn nhạt. Ngoài ra, dưa cà muối chua không những mặn mà có chứa một lượng nitrosamine cao được chứng minh gây ung thư gan, do vậy tốt nhất không ăn đồ muối chua hoặc ăn hạn chế.
Dầu, mỡ biến chất: Dầu mỡ để lâu sinh ra chất hóa học MDA, có thể tạo ra polymer phản ứng với protein và DNA trong cơ thể, gây đột biến cấu trúc protein, làm cho tế bào đột biến thành tế bào ung thư. Vì vậy, các chuyên gia khuyên khi sử dụng dầu thực vật và mỡ động vật không nên lưu trữ quá lâu, đặc biệt không sử dụng dầu mỡ chiên đi chiên lại nhiều lần.
Đồ ăn giàu protein: Các loại thực phẩm quá giàu protein đều không có lợi cho gan, gây tích tụ các chất thải độc hại ở gan nói riêng và cơ thể bạn nói chung. Vì vậy, với một số thức ăn giàu protein có thể kể đến như trứng, cá, sữa, thịt, gia cầm…, người bệnh nên sử dụng với mức độ vừa phải. Nếu bạn lo lắng về việc người bệnh thiếu protein, bạn có thể thay thế những thực phẩm trên bằng các loại đậu để đảm bảo dinh dưỡng với lượng protein vừa phải cũng tốt cho sức khỏe.
Một gánh nặng lớn nữa cho gan đó chính là đường – xuất hiện trong các loại đồ ngọt, đồ uống giải khát, bánh kẹo…. Thói quen ăn thiên về đồ ngọt nhiều cũng sẽ mang lại phản ứng bất lợi cho gan.
Ăn những thực phẩm phòng chống ung thư gan
Các nghiên cứu trên thế giới cho thấy 30-40% các loại ung thư có thể phòng ngừa bằng lối sống lành mạnh và chế độ dinh dưỡng khoa học với các thực phẩm phòng chống ung thư. Đó là những thực phẩm chứa nhiều vitamin, khoáng chất, enzyme và có tính chống oxy hoá cao, có thể giúp phòng ngừa ung thư gan hiệu quả. Những thực phẩm tốt cho gan có thể kể đến những loại sau đây:
Rau xanh: Các loại rau xanh như bông cải xanh, rau bina, cải xoăn, rau diếp… chứa rất nhiều vitamin và khoáng chất, enzyme, chất chống oxy hóa nhưng lại rất ít calo, natri rất tốt cho gan. Đặc biệt rau xanh được biết đến là nguồn glucose tự nhiên có khả năng kháng khuẩn, kháng virus, nhờ vậy giảm nguy cơ bị ung thư, ngăn ngừa sự hình thành và phát triển khối u. Các chuyên gia dinh dưỡng khuyên, mỗi ngày nên ăn nhiều hơn 5 loại rau và trái cây. Tốt nhất là buổi sáng uống một ly nước trái cây, buổi chiều ăn một miếng trái cây, buổi trưa ăn từ hai loại rau trở lên. Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng một ngày ăn từ 400 đến 800g rau quả sẽ giúp giảm 20% nguy cơ ung thư gan.
Quả mọng: Bên cạnh rau xanh, thì trái cây có vị trí đặc biệt đối với sức khỏe, nhất là quả mọng như: cam quýt, dâu tây, việt quất… Những loại trái cây này vừa cung cấp vitamin A, C, vừa có khả năng chống oxy hóa cực tốt, vừa làm tăng khả năng miễn dịch cho cơ thể nhờ acid gallic có khả năng kháng virus và nấm.
Sữa và các chế phẩm từ sữa: Bao gồm sữa chua, phô mai, váng sữa… Đây là nguồn thực phẩm giàu canxi. Với những chế phẩm lên men từ sữa chứa nhiều vi khuẩn tốt, có lợi cho hệ vi sinh đường ruột, giúp tăng khả năng miễn dịch. Các chuyên gia chỉ ra việc dùng chế phẩm từ sữa mỗi ngày sẽ giảm 78% nguy cơ ung thư gan.
Cá: Đặc biệt là những loại cá béo tự nhiên như cá hồi, cá thu, cá ngừ, cá mòi… chứa rất nhiều chất béo lành mạnh Omega-3, rất tốt cho sức khỏe. Loại acid béo này không chỉ tốt cho não, thần kinh, nội tiết tố mà còn có tác dụng chống viêm, phòng ngừa ung ung thư.
Nấm: Nấm có hàng trăm loại khác nhau, phổ biến như: nấm rơm, nấm bào ngư, nấm đông cô, nấm mối… Đây là loại thực phẩm được biết đến với hàm lượng dinh dưỡng cao, giàu protein, chất xơ, vitamin, khoáng chất chống oxy hóa rất tốt cho sức khỏe, giúp tăng cường hệ miễn dịch cho cơ thể và đặc biệt một số loại nấm chống lại sự phát triển của khối u và giúp tái tạo tế bào như reishi, cordyceps và maitake. Theo Nghiên cứu do các chuyên gia tại Viện Ung thư bang Penn (Mỹ) cho thấy, ăn 18 gram nấm/ngày có thể giảm đến 45% nguy cơ mắc ung thư. Vì vậy, tăng cường thực phẩm này trong thực đơn ăn uống là cách phòng ngừa ung thư gan hiệu quả.
Các loại hạt: Bao gồm các hạt chia, hạt lanh, hạt bí, hạt óc chó, hạt hướng dương, hạt vừng, hạt hạnh nhân… Những loại hạt này chứa nhiều dưỡng chất, đặc biệt là hàm lượng nhiều chất xơ, acid béo Omega-3 và rất nhiều khoáng chất tốt sức khỏe, góp phần phòng ngừa bệnh bệnh ung thư gan.
Các loại trà: Uống trà mỗi ngày là cách phòng chống ung thư gan rất tốt. Đặc biệt là trà xanh chứa nhiều chất chống oxy hóa EGCG, giúp bảo vệ cơ thể khỏi các yếu tố gây ung thư. Nhiều nghiên cứu cho thấy, trà xanh chứa thành phần chống oxy hóa hiệu quả hơn 25-100 lần so với vitamin C, E, giúp bảo vệ cơ thể không bị xâm lấn bởi các tế bào ung thư.
Các loại gia vị: Một số gia vị có tác dụng phòng ngừa ung thư gan như: củ nghệ, gừng, tỏi sống, húng tây, ớt cayenne, rau oregano, húng quế và rau mùi tây… Các loại gia vị này chứa chất chống viêm, chống oxy hóa, kích thích hệ thống miễn dịch, giảm kích thích khối u phát triển. Những loại khối u có thể sử dụng trong chế biến thức ăn hoặc dùng húng quế, mùi tây để xay sinh tố, nước xốt đều được.
Thăm khám gan định kỳ và tiêm vaccine phòng bệnh
Cho đến nay, mặc dù đã được các chuyên gia nghiên cứu sâu rộng, nhưng nguyên nhân gây ung thư gan vẫn được cho là rất phức tạp và vì không có triệu chứng rõ ràng trong giai đoạn đầu của bệnh. Vì vậy, chúng ta cần thực hiện các biện pháp phòng ngừa, loại bỏ nguy cơ gây bệnh và xử lý mầm bệnh.
Để tầm soát ung thư gan, người ta áp dụng các phương pháp sau: Xét nghiệm tổng phân tích tế bào máu ngoại vi; Đánh giá chức năng gan qua các xét nghiệm ALT(GPT), AST(GOT), GGT, định lượng Bilirubin toàn phần; Tầm soát nhiễm virus viêm gan B, C qua xét nghiệm HCV Ab miễn dịch tự động và xét nghiệm HBs Ag bằng phương pháp test nhanh; Tầm soát qua xét nghiệm định lượng AFP, CEA, CA 19.9, tầm soát u gan qua siêu âm ổ bụng hoặc CT scan vùng bụng.
Đặc biệt, xét nghiệm viêm gan B, C và chích phòng ngừa viêm gan B nếu chưa nhiễm bệnh là một cách phòng ngừa ung thư gan hữu hiệu, cần được thực hiện trước tiên. Các kết quả thống kê cho thấy có đến trên 80% bệnh nhân bị ung thư gan do tiến triển từ viêm gan virus B, 5% là do virus viêm gan C. Nếu nằm trong nhóm đối tượng có nguy cơ cao bị ung thư gan (bệnh nhân viêm gan B, C, viêm gan do bia rượu, xơ gan…) nên tầm soát phòng định kỳ tối thiểu 3-6 tháng/lần.
Luôn giữ tinh thần thoải mái, thư giãn
Tinh thần có ảnh hưởng lớn đến sức khỏe. Nghiên cứu thực nghiệm của các nhà nghiên cứu của Úc đã chứng minh tình trạng căng thẳng mãn tính có thể gây ra những biến đổi sinh lý, khiến tế bào ung thư di căn nhanh tới các cơ quan trên cơ thể. Các nhà nghiên cứu của Mỹ cũng khẳng định stress làm phát tán tế bào ung thư, làm tăng tốc độ phát triển của khối u ác tính.
Vì vậy, cách phòng ngừa bệnh ung thư gan là cần kiểm soát cảm xúc của mình, luôn giữ tinh thần lạc quan, vui vẻ. Nên sắp xếp công việc khoa học, không nên ôm đồm quá nhiều công việc cùng lúc, nên chia sẻ những khó khăn cho người thân và bạn bè giúp giải tỏa căng thẳng, và luôn hướng mình đến những điều tích cực trong cuộc sống.
Luyện tập thể dục nâng cao sức khỏe
Bên cạnh dinh dưỡng hợp lý thì luyện tập thể dục thường xuyên chính là cách tăng cường sức khỏe toàn thân, giúp khí huyết lưu thông và là cách phòng ngừa ung thư gan tốt nhất. Trong quá trình rèn luyện thể chất, tỷ lệ trao đổi chất tăng, các tế bào sẽ nhận nhiều hơn oxy và dinh dưỡng từ máu.
Sau khi tập luyện, sẽ thúc đẩy quá trình hấp thụ protein và carbohydrates nhanh hơn bình thường gấp 4 lần. Do đó, nếu tập thể dục thường xuyên cân nặng sẽ được kiểm soát, đồng thời, tâm trạng cũng được cải thiện, giấc ngủ cũng sâu hơn.(2) Sau một vài tuần kiên trì với các bài thể dục, chức năng phổi, tim mạch và các mạch máu làm việc tốt hơn. Hệ miễn dịch và huyết áp cũng hoạt động hiệu quả hơn. Đặc biệt là theo Fox News, người thường xuyên tập thể dục giảm nguy cơ mắc 13 bệnh ung thư so với người lười vận động, trong đó bao gồm cả ung thư gan (giảm đến 27%). Hiệp hội Ung thư Mỹ (ACS) cho biết, chế độ tập thể thao đem lại hiệu quả chống ung thư tốt nhất là 150 phút mỗi tuần với cường độ vừa phải và 75 phút/tuần với cường độ mạnh.Tập luyện mang lại hiệu quả rõ rệt với tất cả mọi người, mà không phân biệt tầm vóc, thể trạng và tiền sử bệnh tật.
Duy trì thái độ sống lành mạnh, chế độ nghỉ ngơi hợp lý
Rượu bia và thuốc lá là yếu tố nguy cơ làm tăng tỷ lệ mắc bệnh ung thư gan, điều này nguy hiểm hơn nếu thói quen đó có ở những người bị viêm gan B, C. Rượu bia khiến gan không thể lọc hết các chất độc, từ đó các tế bào gan bị thương tổn và bị thay thế thành mô sẹo, gây xơ gan mãn tính và dẫn tới ung thư gan. Bên cạnh đó, cũng không nên sử dụng những loại thức uống có ga, không hút thuốc lá hoặc các chất kích thích khác.
Bên cạnh đó, ngày nay nhiều người ngủ rất muộn và thức khuya đã trở thành một trạng thái bình thường của họ. Một số người làm việc cả ngày lẫn đêm, khiến cho gan hầu như không được nghỉ. Khi cơ quan này không được thư giãn, nghỉ ngơi đầy đủ sẽ ảnh hưởng đến việc tự sửa chữa các tế bào chết, và sẽ khiến nó rơi vào trạng thái cực kỳ mệt mỏi, dần yếu đi và bị tổn thương.
Vì vậy, lời khuyên dành cho các bạn là ngay lập tức chú ý đến việc điều chỉnh lịch sinh hoạt, chú ý nghỉ ngơi phù hợp, vận động ngoài trời với cường độ phù hợp.
